فصل اول : «شناخـت تـرادف»
شامل موارد زیر است :
1- سیر تاریخی بحث های لغوی 2- رساله ها و کتابهای مربوط به مترادفات، لغت شناسان قدیم و معاصر که در هفت صفحه خواهد آمد. 3- مراحل جمع آوری لغت 4- واژه مترادف، اولین مورد استعمال آن، معانی لغوی آن 5- تعریف ترداف، و اولین کسانی که به طور آشکار درباره ترادف اظهار نظر کرده اند. مانند : علی بن عیسی الرمانی (م 384 ه)، ابن مالک، المرتضی زبیدی 6- تعریف امام فخر رازی : تفاوت ترادف با تأکید و تابع، ترادف کلمات غیر مفرده، بحث درباره الفاظ، متوارده و مترادفه و نتیجه گیری 7- الفاظ متوارده و الفاظ مترادفه و نظریه فقیه و مفسر طبرستانی، کیا الهرّاسی (م 504 ه) 8- تعریف خواجه نصیرالدین طوسی 9- ترادف کلمات غیرمفرده، عیسی الرمانی 10- تعاریف اهل اصول و معاصرین، استاد محمود شهابی، کیا الهرّاسی، شیخ محمد رضا مظفر 11- تعاریف ترادف در قرون اخیر، نظریه لغت شناس معاصر دکتر ابراهیم انیس 12- تعریف ترادف از نظر زبان شناس معاصر، پالمر، اولمان
13- ترادف تام و نظریه اولمان زبان شناس معاصر 14- شرایط ترادف تام از نظر دکتر ابراهیم انیس 15- کاربردهای ترادف شامل : تأکید و مبالغه، توسعه فصاحت و بلاغت، به کارگیری تعابیر مختلف، مسئله ترادف و مسائل مربوط به فرهنگستان زبان قاهره مورد بررسی قرار گرفته است.
فهرست
عنوان صفحه
موجز الرساله (چكيده) ....................................................................................................................1
مقدمه ..............................................................................................................................................2
فصل اول : شناخت ترادف ........................................................................................................8
سير تاريخي ....................................................................................................................................8
معاصرين و پديده ترادف ..............................................................................................................13
جمع آوري لغت ............................................................................................................................14
ترادف لغوي ..................................................................................................................................16
ترادف صراحتاً .............................................................................................................................. 18
تعريف امام فخر رازي ....................................................................................................................19
تفاوت ترادف با تأكيد و تابع ..........................................................................................................20
نتيجه .............................................................................................................................................21
الفاظ متوارده و الفاظ مترادفه ......................................................................................................21
تعريف خواجه نصيرالدين طوسي .................................................................................................22
ترادف غير مفرده .........................................................................................................................22
تعاريف اهل اصول ........................................................................................................................23
نمودار رابطه مترادف و متمايز ......................................................................................................23
نظريه دكتر ابراهيم انيس .............................................................................................................26
تعريف ترادف از نظر زبان شناسي معاصر .....................................................................................27
پالمر ..............................................................................................................................................27
اولمان ........................................................................................................................................28
ترادفات تام ..................................................................................................................................28
شرايط ترادف تام و نظريه دكتر ابراهيم انيس .............................................................................28
معاصر بودن ..................................................................................................................................29
وحدت محيط پيدايش زبان ..........................................................................................................29
اتحاد كامل بين معني دو واژه .....................................................................................................30
نتيجه تطور صوتي نبودن .............................................................................................................30
كاربردهاي ترادف .........................................................................................................................31
تأكيد و مبالغه .............................................................................................................................31
توسعه فصاحت و بلاغت از نظر دكتر صبحي صالح ......................................................................32
ابن يعيش ..................................................................................................................................33
به كارگيري تعابير مختلف ............................................................................................................33
سيوطي ........................................................................................................................................34
ابن فارس ................................................................................................................................34
ابوبكر باقلاني ................................................................................................................................34
مسئله ترادف ..............................................................................................................................35
فصل دوم: علل به وجودآمدن لغات مترادف ............................................................................36
اسباب ترادف ...............................................................................................................................37
گويش هاي مختلف از نظر ابن جني .............................................................................................37
تعريف سيوطي .............................................................................................................................38
تعريف راغب اصفهاني ..................................................................................................................38
تعريف ترنچ ..................................................................................................................................39
نظر دكتر رمضان عبدالتواب ........................................................................................................39
تعریف علی عبدالواحد وافی .........................................................................................................39
تعریف ابن فارس ..........................................................................................................................40
کلمات دخیله و تعریب .................................................................................................................40
نظریه ابوحاتم ............................................................................................................................... 41
نظریه خفاجی ................................................................................................................................41
نظریه اولمان ..................................................................................................................................41
صفت ............................................................................................................................................42
نظریه سیبویه، عکبری، ابن فارس ...............................................................................................42
نظریه قاضی ابوبکر ابن العربی ......................................................................................................43
نظریه علی الجارم ........................................................................................................................43
نظریه دکتر ابراهیم انیس ..............................................................................................................43
شرح لغت و معاجم لغوی ..............................................................................................................44
نامگذاری با ذوق شاعری یا تعبیرات شخصی ................................................................................46
نظریه نولدکه ................................................................................................................................46
نسبت ...........................................................................................................................................47
نظریه علی الجارم .......................................................................................................................47
موسیقی کلام ...............................................................................................................................47
نظریه دکتر ابراهیم انیس .............................................................................................................47
حذف ...........................................................................................................................................48
عدم تمایز بین مطلق و مقید ........................................................................................................48
کنایه .............................................................................................................................................48
کنیه ............................................................................................................................................49
مرور زمان و تحمل معنای جدید ..................................................................................................49
فخر فروشی و مباهات به جمع کردن مترادفات ..........................................................................50
تطور صوتی ................................................................................................................................50.
تداخل لغات .................................................................................................................................51
نظریه ابن جنی ..............................................................................................................................51
إبدال ............................................................................................................................................51
قلب ..............................................................................................................................................52
إتباع ............................................................................................................................................53
تطور دلالی ...................................................................................................................................54
تخصیص عام ................................................................................................................................54
مجاز ............................................................................................................................................55
مجاورت .......................................................................................................................................55
نظریه احمد بن فارس ...................................................................................................................56
فصل سوم : نظرات لغت شناسان درباره ترادف ........................................................................57
موافقین پدیده ترادف ..................................................................................................................58
نویسندگان کتابهای فعلتُ و أفعلتُ ...............................................................................................65
مؤلفین مشهور رسالههاي فعلتُ و أفعلتُ .....................................................................................65
زیاده روی درموضوع ترادف ..........................................................................................................66
نظریه ابن فارس ...........................................................................................................................67
نظریه ابن خالویه و ابوعلی الفارسي ..............................................................................................67
مخالفین وجود ترادف ...................................................................................................................68
نظریه ابن الأعرابی .................................................................................................................... .68
نظریه احمد ابن یحیی ثعلب .........................................................................................................68
نظریه دکتر رمضان عبدالتواب ......................................................................................................69
نظریه ابوعلی فارسی ....................................................................................................................69
نظریه ابن درستویه .......................................................................................................................69
نظریه ابوالحسین احمد ابن فارس ...............................................................................................70
نظریه ابوهلال عسکری ..................................................................................................................71
نظریه خَطابّی ................................................................................................................................75
نظریه مرزوقی ..............................................................................................................................75
نظریه ثعالبی ................................................................................................................................76
نظریه راغب اصفهانی ...................................................................................................................78
نظریه ابوالبرکات الأنباری .............................................................................................................78
نظریه اجدابی ...............................................................................................................................79
نظریه ابوالفتح المطرزی ..............................................................................................................79
نظریه قاضی بیضاوی ....................................................................................................................79
مجموعه های فروق اللغوی ............................................................................................................79
کفایت یک اسم برای يك مسمّی .................................................................................................80
نظریه ابن درستویه و ابوعلی فارسی و امام فخررازی ....................................................................81
نظریه تهانوی ...............................................................................................................................82
نظریه فرهنگستان زبان قاهره ....................................................................................................83.
نظریه خانم دکتر بنت الشاطی .....................................................................................................84
نظرات نویسندگان و محققان معاصر زبان عربی ...........................................................................84
نظریه دکتر شوقی ضیف ..............................................................................................................85
نظریه دکتر ابراهیم انیس .............................................................................................................86
نظریه دکتر رمضان عبدالتواب .....................................................................................................86
نظریه دکتر احمدمختارعمر .........................................................................................................87
نظریه دکتر محمد کمال بشر ........................................................................................................87
نظریه استاد حفنی ناصف .............................................................................................................88
نظریه استاد علی الجارم ..............................................................................................................88
نظریه دکتر طه حسین .................................................................................................................89
نظریه استاد احمد انیس ...............................................................................................................89
نظریه دکتر محمد المبارک ............................................................................................................90
نظریه دکتر علی عبدالواحد .........................................................................................................90
نظریه دکتر فتح الله صالح علی المصری .......................................................................................91
نظریه دکتر صبحی صالح ..............................................................................................................91
نظر زبان شناسان معاصر ..............................................................................................................92
نظریه پالمر ....................................................................................................................................92
نظریه بلوم فیلد ...........................................................................................................................92
نظریه فیرث .................................................................................................................................93
نظریه لهرر ...................................................................................................................................93
نظریه ریچارد ترنچ .......................................................................................................................93
نظریه پروفسور کالینسون ...........................................................................................................94
نظریه اولمان ................................................................................................................................95
نظریه لافین ..................................................................................................................................96
فصل چهارم : پیرامون ترادف در قرآن ....................................................................................97
نظر منکرین ترادف واژه های قرآنی .............................................................................................97
نظریه ابن الأعرابی .......................................................................................................................97
نظریه ابوهلال عسکری ................................................................................................................98
نظریه راغب اصفهانی ...................................................................................................................98
نظریه دکتر محمد مندور ..............................................................................................................99
قائلین وجود واژه های مترادف در قرآن .......................................................................................100
نظریه بدرالدین زرکشی و نمونه هایی از آیات قرآن .................................................................100
نظریه دکتر ابراهیم انیس و آیات مترادف .................................................................................101
نظریه الواحدی درباره آیه 104 سوره بقره ....................................................................................102
رد نظر وجود ترادف در واژه های قرآنی ....................................................................................103
نظر دکتر صبحی صالح ..............................................................................................................103
فصل پنجم : تحلیل ها و قضاوتهای نهایی .............................................................................107
واژه لغت (لغت با توجه به شواهد قرآنی) ..................................................................................107
ترادف تام یا انطباق خلاف اصل است ........................................................................................109
نظریه ارسطوا ............................................................................................................................109
ترادف به صورت سرشت لغت و طبیعت آن ، درکاربرد وجود دارد ............................................110
عموماً از سه دسته از مترادفات استفاده می شود .....................................................................111
الأمر بین الأمرین ..........................................................................................................................112
نظریه علامه ابن تیمیّه .................................................................................................................112
خاتمه ........................................................................................................................................112
نظریه خطابی و دکتر مندور ......................................................................................................112
پيوست شماره يك : «الترادف في الحقل القراني» «الترادف في اسماء القران» .........................113
پيوست شماره دو : «الترادف في الافعال» .................................................................................145
منابع و مأخذ ............................................................................................................................169
خلاصه رساله به زبان انگلیسی ...........................................................................................174
شامل موارد زیر است :
1- سیر تاریخی بحث های لغوی 2- رساله ها و کتابهای مربوط به مترادفات، لغت شناسان قدیم و معاصر که در هفت صفحه خواهد آمد. 3- مراحل جمع آوری لغت 4- واژه مترادف، اولین مورد استعمال آن، معانی لغوی آن 5- تعریف ترداف، و اولین کسانی که به طور آشکار درباره ترادف اظهار نظر کرده اند. مانند : علی بن عیسی الرمانی (م 384 ه)، ابن مالک، المرتضی زبیدی 6- تعریف امام فخر رازی : تفاوت ترادف با تأکید و تابع، ترادف کلمات غیر مفرده، بحث درباره الفاظ، متوارده و مترادفه و نتیجه گیری 7- الفاظ متوارده و الفاظ مترادفه و نظریه فقیه و مفسر طبرستانی، کیا الهرّاسی (م 504 ه) 8- تعریف خواجه نصیرالدین طوسی 9- ترادف کلمات غیرمفرده، عیسی الرمانی 10- تعاریف اهل اصول و معاصرین، استاد محمود شهابی، کیا الهرّاسی، شیخ محمد رضا مظفر 11- تعاریف ترادف در قرون اخیر، نظریه لغت شناس معاصر دکتر ابراهیم انیس 12- تعریف ترادف از نظر زبان شناس معاصر، پالمر، اولمان
13- ترادف تام و نظریه اولمان زبان شناس معاصر 14- شرایط ترادف تام از نظر دکتر ابراهیم انیس 15- کاربردهای ترادف شامل : تأکید و مبالغه، توسعه فصاحت و بلاغت، به کارگیری تعابیر مختلف، مسئله ترادف و مسائل مربوط به فرهنگستان زبان قاهره مورد بررسی قرار گرفته است.
فهرست
عنوان صفحه
موجز الرساله (چكيده) ....................................................................................................................1
مقدمه ..............................................................................................................................................2
فصل اول : شناخت ترادف ........................................................................................................8
سير تاريخي ....................................................................................................................................8
معاصرين و پديده ترادف ..............................................................................................................13
جمع آوري لغت ............................................................................................................................14
ترادف لغوي ..................................................................................................................................16
ترادف صراحتاً .............................................................................................................................. 18
تعريف امام فخر رازي ....................................................................................................................19
تفاوت ترادف با تأكيد و تابع ..........................................................................................................20
نتيجه .............................................................................................................................................21
الفاظ متوارده و الفاظ مترادفه ......................................................................................................21
تعريف خواجه نصيرالدين طوسي .................................................................................................22
ترادف غير مفرده .........................................................................................................................22
تعاريف اهل اصول ........................................................................................................................23
نمودار رابطه مترادف و متمايز ......................................................................................................23
نظريه دكتر ابراهيم انيس .............................................................................................................26
تعريف ترادف از نظر زبان شناسي معاصر .....................................................................................27
پالمر ..............................................................................................................................................27
اولمان ........................................................................................................................................28
ترادفات تام ..................................................................................................................................28
شرايط ترادف تام و نظريه دكتر ابراهيم انيس .............................................................................28
معاصر بودن ..................................................................................................................................29
وحدت محيط پيدايش زبان ..........................................................................................................29
اتحاد كامل بين معني دو واژه .....................................................................................................30
نتيجه تطور صوتي نبودن .............................................................................................................30
كاربردهاي ترادف .........................................................................................................................31
تأكيد و مبالغه .............................................................................................................................31
توسعه فصاحت و بلاغت از نظر دكتر صبحي صالح ......................................................................32
ابن يعيش ..................................................................................................................................33
به كارگيري تعابير مختلف ............................................................................................................33
سيوطي ........................................................................................................................................34
ابن فارس ................................................................................................................................34
ابوبكر باقلاني ................................................................................................................................34
مسئله ترادف ..............................................................................................................................35
فصل دوم: علل به وجودآمدن لغات مترادف ............................................................................36
اسباب ترادف ...............................................................................................................................37
گويش هاي مختلف از نظر ابن جني .............................................................................................37
تعريف سيوطي .............................................................................................................................38
تعريف راغب اصفهاني ..................................................................................................................38
تعريف ترنچ ..................................................................................................................................39
نظر دكتر رمضان عبدالتواب ........................................................................................................39
تعریف علی عبدالواحد وافی .........................................................................................................39
تعریف ابن فارس ..........................................................................................................................40
کلمات دخیله و تعریب .................................................................................................................40
نظریه ابوحاتم ............................................................................................................................... 41
نظریه خفاجی ................................................................................................................................41
نظریه اولمان ..................................................................................................................................41
صفت ............................................................................................................................................42
نظریه سیبویه، عکبری، ابن فارس ...............................................................................................42
نظریه قاضی ابوبکر ابن العربی ......................................................................................................43
نظریه علی الجارم ........................................................................................................................43
نظریه دکتر ابراهیم انیس ..............................................................................................................43
شرح لغت و معاجم لغوی ..............................................................................................................44
نامگذاری با ذوق شاعری یا تعبیرات شخصی ................................................................................46
نظریه نولدکه ................................................................................................................................46
نسبت ...........................................................................................................................................47
نظریه علی الجارم .......................................................................................................................47
موسیقی کلام ...............................................................................................................................47
نظریه دکتر ابراهیم انیس .............................................................................................................47
حذف ...........................................................................................................................................48
عدم تمایز بین مطلق و مقید ........................................................................................................48
کنایه .............................................................................................................................................48
کنیه ............................................................................................................................................49
مرور زمان و تحمل معنای جدید ..................................................................................................49
فخر فروشی و مباهات به جمع کردن مترادفات ..........................................................................50
تطور صوتی ................................................................................................................................50.
تداخل لغات .................................................................................................................................51
نظریه ابن جنی ..............................................................................................................................51
إبدال ............................................................................................................................................51
قلب ..............................................................................................................................................52
إتباع ............................................................................................................................................53
تطور دلالی ...................................................................................................................................54
تخصیص عام ................................................................................................................................54
مجاز ............................................................................................................................................55
مجاورت .......................................................................................................................................55
نظریه احمد بن فارس ...................................................................................................................56
فصل سوم : نظرات لغت شناسان درباره ترادف ........................................................................57
موافقین پدیده ترادف ..................................................................................................................58
نویسندگان کتابهای فعلتُ و أفعلتُ ...............................................................................................65
مؤلفین مشهور رسالههاي فعلتُ و أفعلتُ .....................................................................................65
زیاده روی درموضوع ترادف ..........................................................................................................66
نظریه ابن فارس ...........................................................................................................................67
نظریه ابن خالویه و ابوعلی الفارسي ..............................................................................................67
مخالفین وجود ترادف ...................................................................................................................68
نظریه ابن الأعرابی .................................................................................................................... .68
نظریه احمد ابن یحیی ثعلب .........................................................................................................68
نظریه دکتر رمضان عبدالتواب ......................................................................................................69
نظریه ابوعلی فارسی ....................................................................................................................69
نظریه ابن درستویه .......................................................................................................................69
نظریه ابوالحسین احمد ابن فارس ...............................................................................................70
نظریه ابوهلال عسکری ..................................................................................................................71
نظریه خَطابّی ................................................................................................................................75
نظریه مرزوقی ..............................................................................................................................75
نظریه ثعالبی ................................................................................................................................76
نظریه راغب اصفهانی ...................................................................................................................78
نظریه ابوالبرکات الأنباری .............................................................................................................78
نظریه اجدابی ...............................................................................................................................79
نظریه ابوالفتح المطرزی ..............................................................................................................79
نظریه قاضی بیضاوی ....................................................................................................................79
مجموعه های فروق اللغوی ............................................................................................................79
کفایت یک اسم برای يك مسمّی .................................................................................................80
نظریه ابن درستویه و ابوعلی فارسی و امام فخررازی ....................................................................81
نظریه تهانوی ...............................................................................................................................82
نظریه فرهنگستان زبان قاهره ....................................................................................................83.
نظریه خانم دکتر بنت الشاطی .....................................................................................................84
نظرات نویسندگان و محققان معاصر زبان عربی ...........................................................................84
نظریه دکتر شوقی ضیف ..............................................................................................................85
نظریه دکتر ابراهیم انیس .............................................................................................................86
نظریه دکتر رمضان عبدالتواب .....................................................................................................86
نظریه دکتر احمدمختارعمر .........................................................................................................87
نظریه دکتر محمد کمال بشر ........................................................................................................87
نظریه استاد حفنی ناصف .............................................................................................................88
نظریه استاد علی الجارم ..............................................................................................................88
نظریه دکتر طه حسین .................................................................................................................89
نظریه استاد احمد انیس ...............................................................................................................89
نظریه دکتر محمد المبارک ............................................................................................................90
نظریه دکتر علی عبدالواحد .........................................................................................................90
نظریه دکتر فتح الله صالح علی المصری .......................................................................................91
نظریه دکتر صبحی صالح ..............................................................................................................91
نظر زبان شناسان معاصر ..............................................................................................................92
نظریه پالمر ....................................................................................................................................92
نظریه بلوم فیلد ...........................................................................................................................92
نظریه فیرث .................................................................................................................................93
نظریه لهرر ...................................................................................................................................93
نظریه ریچارد ترنچ .......................................................................................................................93
نظریه پروفسور کالینسون ...........................................................................................................94
نظریه اولمان ................................................................................................................................95
نظریه لافین ..................................................................................................................................96
فصل چهارم : پیرامون ترادف در قرآن ....................................................................................97
نظر منکرین ترادف واژه های قرآنی .............................................................................................97
نظریه ابن الأعرابی .......................................................................................................................97
نظریه ابوهلال عسکری ................................................................................................................98
نظریه راغب اصفهانی ...................................................................................................................98
نظریه دکتر محمد مندور ..............................................................................................................99
قائلین وجود واژه های مترادف در قرآن .......................................................................................100
نظریه بدرالدین زرکشی و نمونه هایی از آیات قرآن .................................................................100
نظریه دکتر ابراهیم انیس و آیات مترادف .................................................................................101
نظریه الواحدی درباره آیه 104 سوره بقره ....................................................................................102
رد نظر وجود ترادف در واژه های قرآنی ....................................................................................103
نظر دکتر صبحی صالح ..............................................................................................................103
فصل پنجم : تحلیل ها و قضاوتهای نهایی .............................................................................107
واژه لغت (لغت با توجه به شواهد قرآنی) ..................................................................................107
ترادف تام یا انطباق خلاف اصل است ........................................................................................109
نظریه ارسطوا ............................................................................................................................109
ترادف به صورت سرشت لغت و طبیعت آن ، درکاربرد وجود دارد ............................................110
عموماً از سه دسته از مترادفات استفاده می شود .....................................................................111
الأمر بین الأمرین ..........................................................................................................................112
نظریه علامه ابن تیمیّه .................................................................................................................112
خاتمه ........................................................................................................................................112
نظریه خطابی و دکتر مندور ......................................................................................................112
پيوست شماره يك : «الترادف في الحقل القراني» «الترادف في اسماء القران» .........................113
پيوست شماره دو : «الترادف في الافعال» .................................................................................145
منابع و مأخذ ............................................................................................................................169
خلاصه رساله به زبان انگلیسی ...........................................................................................174